نگاهی به عملكرد دولت در عرصه فضا؛
كجای نقشه راه فناوری فضایی ایستاده ایم
به گزارش توسعه دهندگان عملکرد ۴ساله دولت در عرصه فضا نشان داده است که وعده ها برای ۶ پرتاب مداری و ۲ پرتاب زیرمداری در جهت تثبیت فناوری فضایی راه به جایی نبرده و ما همچنان درگام دوم نقشه فناوری فضایی ایستاده ایم.
به گزارش توسعه دهندگان به نقل از مهر، در حالیکه فعالیت ایران در عرصه فناوری فضایی در ابتدای دولت دوازدهم و با وعده های مسؤلان وزارت ارتباطات در خصوص پرتاب چندین ماهواره به فضا، بسیار پررنگ شروع شد اما بعد از گذشت ۴ سال از این وعده ها و تاکید وزیر ارتباطات در خصوص این که «یک لحظه و یک ثانیه را هم از دست نمی دهیم»، شواهد نشان داده است که فناوری فضایی آنطور که باید مسیرهای برنامه ریزی را طی نکرد و خیلی از لحظه ها و ثانیه ها برای توسعه این فناوری هدر رفته است.
در این میان باآنکه تحریم یکجانبه ایران در عرصه فضا هم در عدم موفقیت برای پیگیری برنامه های مدنظر در توسعه فناوری فضایی و پرتاب ماهواره های عملیاتی بی تاثیر نبود، اما آنچه که واضح است این که کندی توسعه فناوری فضایی در شرایطی که سایر کشورها به فعالیت خود سرعت بخشیدند، در بلند مدت به ضرر منافع ملی کشور خواهد بود.
حسین زیبنده دانشجوی دکتری حکمرانی فضای مجازی و پژوهشگر هسته خط مشی فضای مجازی مرکز رشد دانشگاه امام صادق (ع) در گفتگو با خبرنگار مهر اعتقاد دارد که «تعلیق فناوری فضایی در ۴ سال گذشته و ۴ سالی که دولت حسن روحانی بر سر کار بود به بهانه های مختلفی چون مذاکرات برجام و آسیب زدن به مذاکرات، عقب ماندگی هایی در حوزه فضایی را رقم زد که ما را از عرضه خدمات فضایی و خدمات سنجش از راه دور محروم کرده و این مورد نقدی بر عملکرد دولت می باشد.»
در کجای نقشه راه فناوری فضایی ایستاده ایم
مطابق با نقشه راه ۱۰ ساله فناوری فضایی کشور تحقق ۴ گام برای تثبیت و دستیابی به فناوری فضایی مدنظر است.
گام نخست در ارتباط با دستیابی کشور به مدار ۲۵۰ کیلومتر زمین است که در این گام ۴ ماهواره امید، نوید، فجر و رصد در این مدار قرار گرفتند. گام دوم این است که ماهواره های ایرانی در مدار ۵۰۰ کیلومتری از سطح زمین قرار گیرند و در این راستا پرتابگر سیمرغ و ماهواره های پارس، ظفر و طلوع طراحی و ساخته شده اند.
در گام سوم ایران باید بتواند ماهواره خویش را در مدار هزار کیلومتر از سطح زمین قرار دهد تا دستیابی به مدار لئو تکمیل و تثبیت شود. در نهایت هم در گام چهارم، هدف این است که کشورمان به مدار ژئو که ۳۶ هزار کیلومتری سطح زمین است، برسد و فناوری فضایی به تثبیت نهایی برسد.
شواهد نشان داده است که ما طی این سال ها همچنان در مراحل نهایی گام دوم باقی مانده ایم و موفق به قراردادن ماهواره ایرانی در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین نشده ایم.
با این حال سازمان فضایی ایران برای تثبیت دستاوردهای فضایی در مدار لئو پیشبینی کرده بود که تا آخر دولت، ۶ پرتاب مداری (در مدار ۵۰۰ کیلومتری) و ۲ پرتاب زیرمداری خواهیم داشت اما این پرتاب ها تابحال انجام نشده است.
این در حالی است که امروزه بیشترین کاربردها در مدار لئو صورت می گیرد و ماهواره های مخابراتی که در دنیا تحت پروژه هایی مانند استارلینک، وان وب، تله ست و امثالهم برای اینترنت ماهواره ای شروع شده اند از مدار لئو استفاده می نمایند.
به همین علت تحقق گام سوم فناوری فضایی اولویتی است که باید از جانب دولت مورد توجه قرار گیرد.
از سوی دیگر مطابق نقشه راه فناوری فضایی کشور، فرایند ساخت ماهواره برای دستیابی به مدار ۳۶ هزار کیلومتری زمین در حوزه ماهواره های مخابراتی از ساخت ماهواره «ناهید یک» شروع شده و تا «ناهید ۵» و «ماهواره ایران ست» که ماهواره عملیاتی است، دنبال می شود. در این حوزه هم تنها ماهواره های مخابراتی «ناهید یک» و «ناهید ۲» در پژوهشگاه فضایی ایران ساخته شده اند که قرار بود تا انتهای سال ۹۹ تحویل سازمان فضایی ایران و پرتاب شوند.
ماهواره هایی که به مقصد نرسیدند
ساخت ماهواره سنجش از راه دور و ماهواره مخابراتی بومی در جهت ارتقای توان تولید ملی در جهت اجرای الزامات سیاست های اقتصاد مقاومتی و هم نقشه راه فناوری فضایی و مأموریت های برنامه ششم توسعه در خصوص تثبیت نقاط مداری و تأمین ماهواره سنجشی و ماهواره مخابراتی برای قرار گرفتن در این نقاط مداری به وزارت ارتباطات تکلیف شده است.
از این رو برنامه خرید یا اجاره ماهواره خارجی و مذاکرات با طرف های خارجی و هم رویکرد بلندمدت ساخت ماهواره های بومی بعنوان برنامه های مدنظر وزارت ارتباطات و سازمان فضایی ایران بارها اعلام گردید. اما با این وجود خروجی پروژه های فضایی، عملکرد این وزارت خانه را غیرقابل دفاع می کند و به رغم تبلیغات گسترده ای که از آغاز در زمینه توسعه فناوری فضایی و ساخت و پرتاب ماهواره از جانب وزیر ارتباطات صورت گرفت، اما خیلی از این وعده ها عملی نشده و ماهواره هایی که قول پرتاب آنها داده شد، همچنان بر زمین مانده اند.
نام ماهواره هایی همچون «طلوع»، «پارس یک»، «پارس دو»، «ناهید یک»، «ناهید دو»، «پیام یک» و «پیام دو»، «دوستی» و «ظفر یک» و «ظفر ۲» در این سال ها بارها شنیده شد و به جز پرتاب ناموفق ماهواره های «پیام یک» و «ظفر یک»، خبری از پرتاب سایر ماهواره ها نیست.
آخرین وعده ها در خصوص پرتاب ماهواره های ایرانی به اظهارات مرتضی براری رئیس سازمان فضایی ایران در بهمن ماه ۹۹ باز می گردد که گفته بود «برنامه ریزی برای پرتاب ماهواره «طلوع»، «پارس یک» و «ظفر ۲» با پرتابگر سیمرغ در حال انجام می باشد و در همین حال ماهواره های «ناهید یک و دو» با ماهواره بر ذوالجناح در مدار قرار می گیرند. برای رسیدن به مدار خورشید آهنگ هم نمونه دوم «ماهواره پارس» را با عنوان «پارس پلاس» با پرتابگر ذوالجناج از پایگاه چابهار پرتاب خواهیم کرد» آخرین وعده ها در خصوص پرتاب ماهواره های ایرانی به اظهارات مرتضی براری رئیس سازمان فضایی ایران در بهمن ماه ۹۹ باز می گردد که گفته بود «برنامه ریزی برای پرتاب ماهواره «طلوع»، «پارس یک» و «ظفر ۲» با پرتابگر سیمرغ در حال انجام می باشد و در همین حال ماهواره های «ناهید یک و دو» با ماهواره بر ذوالجناح در مدار قرار می گیرند. برای رسیدن به مدار خورشید آهنگ هم نمونه دوم «ماهواره پارس» را با عنوان «پارس پلاس» با پرتابگر ذوالجناج از پایگاه چابهار پرتاب خواهیم کرد»
از سوی دیگر براری از انجام ساخت نمونه مهندسی کپسول زیستی توسط پژوهشگاه هوافضا اطلاع داد و گفته بود که «مدل پروازی این پروژه، خردادماه ۱۴۰۰ تحویل سازمان فضایی می شود.» وزیر ارتباطات هم انتهای سال ۹۸ با اشاره به اینکه سرعت ساخت ماهواره در کشور افزایش پیدا کرده، گفته بود که «۶ ماهواره آماده ارسال به مدار زمین داریم. بعد از آن هم تصریح کرد که سال آینده (۹۹) چندین ماهواره به فضا پرتاب می کنیم».
محمدجواد آذری جهرمی در هفته دولت سال ۹۹ هم از پرتاب ۵ ماهواره تا آخر سال ۹۹ اطلاع داد و در مراسم روز ملی فناوری فضایی (بهمن ۹۹) هم اظهار داشت: «برنامه ریزی برای پرتاب ماهواره «طلوع»، «پارس یک» و «ظفر ۲» با پرتابگر سیمرغ در دست انجام است و در همین حال ماهواره های «ناهید یک و دو» با ماهواره بر ذوالجناح در مدار قرار می گیرند» که هیچکدام از این وعده ها عملی نشد.
وزیر ارتباطات همینطور با اشاره به اینکه حدود ۵ سال زمان نیاز است که یک ماهواره مخابراتی آماده قرارگیری در مدار شود، این قول را داده که «ماهواره مخابراتی ایرانی توسط اپراتور ملی ماهواره تا ۳ سال دیگر در موقعیت ۴۳.۵ درجه مدار زمین قرار می گیرد.»
به گفته آذری جهرمی «در آینده نزدیک ایران در مجموع ۵ قدرت فضایی دنیا قرار می گیرد و این هدف، دور نیست. به رغم تحریم های ظالمانه آمریکا ضد صنعت فضایی ایران، همکاری بین المللی در این حوزه شکل گرفته و خبر یک حرکت راهبردی و بین المللی را تا پیش از آخر دولت به مردم می دهیم.»
یک لحظه و یک ثانیه را هم از دست نمی دهیم
در تازه ترین اخبار، تیرماه سال جاری برخی گمانه زنی ها از پرتاب ناموفق ماهواره های «پارس یک» و «ناهید» توسط وزارت ارتباطات و عدم رسانه ای کردن آن حکایت داشت.
در این باره وزیر ارتباطات اظهار داشت: ماهواره «پارس ۱» و «ناهید» همچنان در سازمان فضایی ایران موجود هستند و فرآیند تحویل آنها به وزارت دفاع طی نشده است. ازاین رو ادعای ناموفق بودن پرتاب از از طرف رسانه های آمریکایی از سوی ما مورد تأیید نیست.
آذری جهرمی ضمن اشاره به انجام مجموعه اقداماتی با عنوان بسته پاسخ به تحریم صنعت فضایی ایران در یک سال قبل اظهار داشت: بعد از تحریم های یک جانبه و ظالمانه آمریکا ضد برنامه فضایی ایران، رهنمودهای مقام معظم رهبری و تأکیدات رئیس جمهور حول سه محور برای پاسخ به این تحریم ها مورد پیگیری قرار|گرفت. مبحث اول این بود که ما ماهواره ای با دقت تصویربرداری یک متر بسازیم که الان مجموعه دانشگاهی به شدت مشغول انجام این کار هستند و قراردادهای مورد نیاز منعقد شده است. به صورت ماهانه کنترل پروژه را انجام می دهم و گزارش های مربوطه را بررسی می کنم. تحقیقات ساخت این ماهواره به شکل جدی درحال پیشرفت است و در آینده نزدیک وارد مرحله ساخت خواهد شد و ما ماهواره سنجش از دور با قدرت تفکیک یک متر ساخت جمهوری اسلامی ایران را تولید خواهیم کرد.
وی تصریح کرد: نکته بعدی دستیابی به مدار ۳۶ هزار کیلومتری (مدار ژئو) است که رهبر معظم انقلاب بر آن تاکید کرده اند. تحقیقات برای تولید ماهواره بری که بتواند ماهواره ایران را در مدار ۳۶ هزار کیلومتری قرار بدهد توسط وزارت دفاع در حال انجام می باشد. مدتی قبل من و وزیر دفاع بازدید میدانی از موتور این ماهواره بر داشتیم و تست عملیاتی آنرا مشاهده کردیم که تست کاملاً موفقیت آمیز بود. فکر می کنم با آزمایش هایی که وزارت دفاع انجام می دهد کمتر از یک سال آینده پرتابگر با قابلیت دستیابی به مدار ۳۶ هزار کیلومتری را در کشور خواهیم داشت.
آذری جهرمی درباره سومین مبحث مهم اظهار داشت: اعزام موجود زنده به فضا مورد دیگری است که برای دستیابی به آن قرارداد ما با پژوهشگاه هوافضا منعقد شده است. قراردادهای در ارتباط با طراحی و تولید کپسول زیستی و پرتاب زیرمداری منعقد شده و کار در حال انجام می باشد. ازاین رو اگر بقیه علاقمند هستند که بدانند برنامه فضایی ایران به چه صورت است باید بگویم ما هر لحظه و هر ساعت درحال تست کردن هستیم و یک لحظه و یک ثانیه را هم از دست نمی دهیم و کار با جدیت دنبال می شود. خبرهای خوب و خوشحال کننده ای در آینده به گوش خواهد رسید. بزودی خبرهای واقعی از ماهواره و پرتاب آن به مدار را خودمان منتشر می نماییم.
بخت شورایعالی فضایی در دولت روحانی هم باز نشد
در کنار اقداماتی که در حوزه فناوری فضایی در دولت دوازدهم انجام شد و انتقاداتی که به ناکامی های دولت در تحقق برنامه های مدنظر وارد است، جای خالی شورایعالی فضایی برای سیاستگذاری در عرصه فضا هم احساس می شود. در کنار اقداماتی که در حوزه فناوری فضایی در دولت دوازدهم انجام شد و انتقاداتی که به ناکامی های دولت در تحقق برنامه های مدنظر وارد است، جای خالی شورایعالی فضایی برای سیاستگذاری در عرصه فضا هم احساس می شود
با گذشت حدود ۱۵ سال از مصوبه هیأت وزیران در خصوص تشکیل «شورای عالی فضایی» بعنوان عالی ترین مرجع سیاستگذاری در حوزه فضایی کشور و مطابق با سند جامع توسعه هوافضا مصوب شورایعالی انقلاب فرهنگی که وظیفه سیاستگذاری اجرایی، راهبری، نظارت و تصویب برنامه های کلان و راهبردهای حوزه فضایی را به این شورا می دهد، اما همچنان هماهنگی های لازم برای برگزاری جلسات این شورا به نتیجه نرسیده است.
قرار بود که شورایعالی فضایی به ریاست رئیس جمهور تشکیل و حداقل ۲ بار در سال تشکیل جلسه دهد، اما مستندات نشان داده است که تابحال این شورا تنها ۳ بار تشکیل شده است. به نحوی که دولت یازدهم و دوازدهم این شورا را جدی نگرفت و به وظایف قانونی خود برای برگزاری جلسات شورایعالی فضایی عمل نکرد.
حتی کمیسیون صنایع و معادن مجلس هم سال قبل لطف الله سیاهکلی و رضا تقی پور انوری را بعنوان نمایندگان پیشنهادی در شورایعالی فضایی کشور به صحن مجلس معرفی نمود و نمایندگان مجلس هم قول دادند که پیگیر تشکیل شورایعالی فضایی کشور شوند. اما با این وجود بخت این شورا در دولت حسن روحانی هم باز نشد و باید منتظر ماند و دید که آیا دولت ابراهیم رئیسی اهتمامی به برگزاری و تشکیل جلسات این شورا بعنوان عالی ترین مرجع سیاستگذاری و برنامه ریزی در عرصه فضایی کشور دارد یا خیر.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب